بِسْمِ اللهِ الرَّحْمَنِ الرَّحِيم
الـــــسَّـــــلاَمُ عَـــــلَـــــى
مَهْدِيِّ الْأمَمِ وَ جَامِعِ الْكَلِم
احادیث در باره احمق و حماقت
فهرست احادیث
{۱} نكوهش حماقت
{۲} صفات احمق
{۳} همنشينى با احمق
{۴} درمان احمق
{۵} احمق ترين آدمها
{۶} جواب احمق
{۱} قال أمیرالمؤمنین على (عليه السلام): الحُمْقُ أدْوَأُ الدّاءِ.
بى خردى، بدترين درد است.
( غرر الحكم : ۶۸۷ )
{۲} قال أمیرالمؤمنین على (عليه السلام): الحُمقُ داءٌ لا يُداوى، و مَرَضٌ لا يَبْرأُ.
بى خردى، دردى بى درمان و مرضى لا علاج است.
( غرر الحكم : ۱۷۹۳ )
{۳} قال أمیرالمؤمنین على (عليه السلام): الحُمقُ أضَرُّ الأصْحابِ.
بى خردى، زيانبارترين همنشين است.
( غرر الحكم : ۵۰۰ )
{۴} قال أمیرالمؤمنین على (عليه السلام): الحُمقُ شَقاءٌ.
بى خردى، بدبختى است.
( غرر الحكم : ۲۰۷ )
{۵} قال أمیرالمؤمنین على (عليه السلام): الحُمقُ في الوطَنِ غُربَةٌ.
بى خردى، غريب بودن در وطن است.
( غرر الحكم : ۱۲۹۲ )
{۶} قال أمیرالمؤمنین على (عليه السلام): الأحمَـقُ غريـبٌ في بَلْدَتِـهِ، مُهانٌ بَينَ أعِزّتِهِ.
بى خرد حتّى در شهر خود غريب است و در ميان عزيزانش، خوار.
( غرر الحكم : ۱۷۲۸ )
{۷} قال أمیرالمؤمنین على (عليه السلام): أضَرُّ شَيءٍ الحُمْقُ.
زيانبارترين چيز، بى خردى است.
( غرر الحكم : ۲۸۸۴ )
{۸} قال أمیرالمؤمنین على (عليه السلام): أفْقَرُ الفَقْرِ الحُمْقُ.
بدترين فقر، بى خردى است.
( غرر الحكم : ۲۸۴۹ )
{۹} قال أمیرالمؤمنین على (عليه السلام): فَقْرُ الحُمقِ لا يُغْنيهِ المالُ.
فقرِ بى خردى را ثروت برطرف نمى كند.
( غرر الحكم : ۶۵۴۹ )
{۱۰} قال أمیرالمؤمنین على (عليه السلام): ما العَدُوُّ إلى عَدُوِّهِ أسْوأَ تَضْيِيعا مِن الأحمَقِ إلى نَفْسِهِ.
زيانى كه بى خرد به خود مى زند دشمن به دشمنش نمى زند.
( نهج السعادة : ۳/۲۲۵ )
{۱} عيسى عليه السلام ـ در پاسخ به اين سؤال كه احمق كيست ؟ ـ فرمود :
المُعجَبُ برأيهِ و نَفْسِهِ ، الّذي يَرى الفَضلَ كُلَّهُ لَه لا علَيهِ ، و يُوجِبُ الحقَّ كُلَّهُ لنَفْسِهِ و لا يُوجِبُ علَيها حقّا ، فذاكَ الأحمَقُ الّذي لا حِيلةَ في مُداواتِه.
خود رأى خودپسند ، كسى كه هرچه فضيلت است از آن خود مى داند و براى ديگران، بر خود هيچ فضيلتى قائل نيست، همه حقوق را براى خود مى داند و هيچ حقّى براى ديگران بر خود قائل نيست. اين است آن احمقى كه چاره اى براى درمان او وجود ندارد .
( الاختصاص : ۲۲۱ ، باب عُجب)
{۲} قال أمیرالمؤمنین على (عليه السلام): الأحمَقُ إنِ اسْتُنبِهَ بجَميلٍ غَفَلَ ، و إن اسْتُنْزِلَ عن حَسَنٍ نَزَلَ ، و إن حُمِلَ على جَهْلٍ جَهِلَ ، و إنْ حَدّثَ كَذبَ ، لا يَفْقَهُ ، و إنْ فُقِّهَ لا يَتَفَقّه .
احمق را اگر به كار خوبى متوجّه كنى، غافل مى شود ، اگر بخواهى از نيكى دست بكشد، دست مى كشد ، اگر به نادانى وادارش كنى، در پى نادانى مى رود ، چون سخن گويد، دروغ به زبان آورد ، فهم ندارد و اگر هم به او تفهيم كنى، نمى فهمد .
( الخصال : ۱۱۶/۹۶ )
{۳} قال أمیرالمؤمنین على (عليه السلام): مَن نَظرَ في عُيوبِ النّاسِ فأنْكَرها ثُمّ رَضِيَها لِنَفْسِهِ فذلكَ الأحمَقُ بعَينِهِ .
كسى كه عيبهاى ديگران را ببيند و آنها را زشت شمارد اما همان عيبها را در خود بپسندد، احمق واقعى است .
( نهج البلاغة : الحكمة ۳۴۹ )
{۴} قال أمیرالمؤمنین على (عليه السلام): تُعرفُ حَماقَةُ الرّجُلِ بالأشَرِ في النِّعمَةِ ، و كَثْرَةِ الذُّلِّ في المِحْنَةِ .
حماقت انسان، از اين راه شناخته مى شود كه در هنگام برخوردارى سرمست شود و در تنگدستى خود را بسيار خوار كند .
( غرر الحكم : ۴۵۲۰ )
{۵} قال أمیرالمؤمنین على (عليه السلام): تُعرَفُ حَماقَةُ الرّجُلِ في ثلاثٍ : في كلامِهِ فيما لا يَعْنيهِ ، و جَوابِهِ عَمّا لا يُسألُ عَنهُ ، و تَهَوُّرِهِ في الاُمورِ .
حماقت آدمى، از سه چيز شناخته مى شود: از بيهوده گوييهايش، از پاسخ دادنش به چيزى كه از او سؤال نمى شود، و از تهوّرش در كارها
( غرر الحكم : ۴۵۴۲ )
{۶} قال أمیرالمؤمنین على (عليه السلام): الأحمَقُ ··· لا يَنْفَكُّ عن نَقْصٍ و خُسْرانٍ .
آدم احمق ··· هيچ گاه از عيب و زيان كارى جدا نيست .
( غرر الحكم : ۱۷۹۰ )
{۷} قال أمیرالمؤمنین على (عليه السلام): مِن أماراتِ الأحمَقِ كَثْرَةُ تَلَوُّنِهِ .
از نشانه هاى احمق اين است كه هر دم به رنگى در مى آيد .
( غرر الحكم : ۹۴۴۵ )
{۸} قال أمیرالمؤمنین على (عليه السلام): مِن دلائلِ الحُمقِ دالّةٌ بغَيرِ آلةٍ ، و صَلَفٌ بغَيرِ شَرَفٍ.
به خود نازيدن، بى آن كه اسباب آن فراهم باشد و خود ستايى، بدون برخوردارى از شرافت لازم، از نشانه هاى حماقت است.
( غرر الحكم : ۹۴۱۸ )
{۹} قال أمیرالمؤمنین على (عليه السلام): احْذَرِ الأحمَقَ ؛ فإنَّ الأحمَقَ يَرى نَفْسَهُ مُحْسِنا و إنْ كانَ مُسيئا ، و يَرى عَجْزَهُ كَيْسا و شَرَّهُ خَيرا .
از احمق بر حذر باش ؛ زيرا آدم احمق، خودش را اگر چه بدكار باشد ، نيكوكار مى داند و ناتوانيش را زيركى و شرّ و بديش را خير و خوبى مى شمارد .
( نهج السعادة : ۳/۲۲۵ )
{۱۰} قال أمیرالمؤمنین على (عليه السلام): الحُمقُ يُوجِبُ الفُضولَ .
حماقت موجب كارهاى بيهوده مى شود .
( غرر الحكم : ۹۳۶ )
{۱۱} قال أمیرالمؤمنین على (عليه السلام): الحُمقُ الاسْتِهْتارُ بالفُضولِ ، و مُصاحَبَةُ الجَهولِ .
شيفتگى به كارهاى بيهوده و همنشينى با نادان حماقت است .
( غرر الحكم : ۱۹۱۴ )
{۱۲} قال أمیرالمؤمنین على (عليه السلام): الأحْمقُ لا يَحسُنُ بالهَوانِ .
آدم احمق، با تحقير و خوارى هم درست نشود.
( غرر الحكم : ۱۲۳۶ )
{۱۳} قال أمیرالمؤمنین على (عليه السلام): رُكوبُ المَعاطِبِ عُنوانُ الحَماقَةِ .
دست زدن به كارهاى مهلك نشانه بى خردى است .
( غرر الحكم : ۵۴۲۱ )
{۱۴} قال أمیرالمؤمنین على (عليه السلام): للأحمَقِ مَعَ كُلِّ قَولٍ يَمينٌ .
شخص احمق با هر سخنش سوگندى همراه است.
( غرر الحكم : ۷۳۳۶ )
{۱۵} قال أمیرالمؤمنین على (عليه السلام): مِن الحُمقِ الاتِّكالُ على الأملِ .
تكيه كردن به آرزو، از حماقت است .
( غرر الحكم : ۹۲۸۵ )
{۱۶} قال أمیرالمؤمنین على (عليه السلام): لا يَسْتَخِفُّ بالعِلمِ و أهلِهِ إلاّ أحمَقُ جاهِلٌ .
كسى، جز احمق نادان، دانش و دانشمندان را خفيف نمى شمارد .
( غرر الحكم : ۱۰۸۰۷ )
{۱۷} قال أمیرالمؤمنین على (عليه السلام): لا تَرُدَّ على النّاسِ كلَّ ما حَدّثوكَ ؛ فكفى بذلكَ حُمْقا .
سعى نكن هرچه مردم براى تو مى گويند ردّ كنى كه اين نشانه حماقت است.
( غرر الحكم : ۱۰۲۵۱ )
{۱} قال أمیرالمؤمنین على (عليه السلام): كُنْ على حَذَرٍ مِن الأحمَقِ إذا صاحَبْتَهُ، و مِن الفاجِرِ إذا عاشَرْتَهُ، و مِن الظّالِمِ إذا عامَلْتَهُ .
هرگاه با احمق همنشين شدى و هرگاه با بدكار معاشرت كردى و هرگاه با ستمگر برخورد نمودى بر حذر باش.
( غرر الحكم : ۷۱۸۵ )
{۲} قال أمیرالمؤمنین على (عليه السلام): عَدُوٌّ عاقِلٌ خَيرٌ مِن صَديقٍ أحمَقَ .
دشمنِ دانا، بهتر از دوستِ نادان است .
( بحار الأنوار : ۷۸/۱۲/۷۰ )
{۳} قال أمیرالمؤمنین على (عليه السلام): بُعدُ الأحمَقِ خَيرٌ مِن قُرْبِهِ ، و سُكوتُهُ خَيرٌ مِن نُطْقِهِ .
دورى احمق، بهتر از نزديك بودن اوست، و سكوتش بهتر از سخن گفتنش .
( غرر الحكم : ۴۴۵۱ )
{۴} قال أمیرالمؤمنین على (عليه السلام): النَّظَرُ إلى الأحمَقِ يُسْخِنُ العَينَ .
نگاه كردن به احمق روشنى چشم را مى برد.
( تحف العقول : ۲۱۴ )
{۵} قال أمیرالمؤمنین على (عليه السلام): مُقاساةُ الأحمَقِ عذابُ الرُّوحِ
تحمّل كردن احمق، مايه عذاب روح است .
( غرر الحكم : ۹۸۳۱ )
{۶} قال أمیرالمؤمنین على (عليه السلام): احْذَرِ الأحمَقَ ؛ فإنّ مُداراتَهُ تُعَنِّيكَ ، و مُوافَقَتَهُ تُرْدِيكَ ، و مُخالَفَتَهُ تُؤذِيكَ ، وَ مُصاحَبَتَهُ وَبالٌ عَلَيكَ .
از احمق دورى كن ؛ زيرا كه مدارا كردن با او، تو را به رنج مى افكند و سازگارى با او، تو را هلاك مى كند و مخالفت با او، آزارت مى دهد و همراهى با او، باعث سختى و گران بارى توست.
( غرر الحكم : ۲۵۹۳ )
{۷} قال أمیرالمؤمنین على (عليه السلام): مَوَدّةُ الأحمَقِ كشَجَرَةِ النّارِ يأكُلُ بَعْضُها بَعْضا .
دوستى با احمق، مانند درخت آتش است كه شاخه هايش يكديگر را مى سوزانند.
( غرر الحكم : ۹۸۲۷ )
{۸} امام سجّاد (عليه السلام): در سفارش به فرزند بزرگوار خود حضرت باقر (عليه السلام) فرمود:
إيّاكَ يا بُنيَّ أنْ تُصاحِبَ الأحمَقَ أو تُخالِطَهُ، و اهْجُرْهُ و لا تُحادِثْهُ؛ فإنّ الأحمَقَ هُجْنَةٌ غائبا كانَ أو حاضِرا، إنْ تَكَلَّم فضَحَهُ حُمقُهُ، و إنْ سَكَتَ قَصُرَ بهِ عِيُّهُ، و إنْ عَمِلَ أفسَدَ، و إنِ اسْتُرعِيَ أضاعَ. لا عِلمُهُ مِن نَفْسِهِ يُغْنيهِ، و لا عِلمُ غَيرهِ يَنْفَعُهُ، و لا يُطيعُ ناصِحَهُ، و لا يَستريحُ مقارِنُهُ، تَوَدُّ اُمُّهُ أنّها ثَكَلَتْهُ، و امْرَأتُهُ أنّها فَقَدتْهُ، و جارُهُ بُعدَ دارِهِ، و جَليسُهُ الوَحْدةَ مِن مُجالَسَتِهِ. إنْ كانَ أصْغَرَ مَن في المَجلِسِ أعْنى مَن فَوقَهُ، و إنْ كانَ أكْبَرَهُم أفْسَدَ مَن دُونَهُ.
فرزندم! از همنشينى يا رفت و آمد با احمق بپرهيز و از او دورى كن و با وى همسخن مشو ؛ زيرا آدم احمق، غايب باشد يا حاضر ، پست و فرومايه است ؛ هرگاه زبان به سخن گشايد حماقتش او را رسوا كند و هرگاه خاموش شود به دليل ناتوانى در سخن گفتن باشد ، اگر كارى كند خرابى به بار آورد و چون مسؤوليتى به عهده گيرد آن را تباه سازد ، نه علم خودش به كار او مى آيد و نه دانش ديگران سودش مى رساند ، به سخن خيرخواه خود گوش نمى دهد، و همنشينش از دست او آسوده نيست ، مادرش آرزوى مرگ او را دارد و همسرش آرزوى از دست دادن او را و همسايه اش آرزوى رفتن از همسايگى اش را و همنشينش آرزوى خلاصى از همنشينى او را. اگر در مجلسى كمترين فرد مجلس باشد بالاتر از خود را به رنج افكند و اگر بالاترين فرد باشد فرو دستان خود را به فساد و تباهى كشاند .
( الأمالي للطوسي : ۶۱۳ / ۱۲۶۸ )
{۹} قال الصادق (عليه السلام): مَن لَم يَجْتَنِبْ مُصادقَةَ الأحمَقِ أوْشَكَ أنْ يَتَخلّقَ بأخْلاقِهِ .
هركه از دوستى با احمق دورى نكند بزودى خلق و خوى او را به خود گيرد .
( الأمالي للصدوق : ۳۴۳ / ۴۰۹ )
{۱} امام صادق (عليه السلام): عيسى بن مريم گفت:
إنّ عيسى بنَ مَريمَ عليه السلام قالَ: داوَيْتُ المَرْضى فشَفَيتُهُم بإذنِ اللّه ِ ، و أبْرَأتُ الأكْمَهَ و الأبْرَصَ بإذنِ اللّه ِ ، و عالَجْتُ المَوْتى فأحْيَيتُهُم بإذنِ اللّه ِ ، و عالَجْتُ الأحمَقَ فلَم أقْدِرْ على إصْلاحِهِ .
بيماران را طبابت كردم و به اذن خدا آنان را درمان كردم ، كورانِ مادر زاد و مبتلايان به پيسى را به اذن خدا بهبود بخشيدم ، و مردگان را به اذن خدا زنده كردم، اما احمق را نتوانستم اصلاح كنم .
( الاختصاص : ۲۲۱ )
{۱} قال رسول الله (صلى الله عليه و آله و سلّم): أحمَقُ الحُمْقِ الفُجورُ.
بدترين حماقت، نابكارى و هرزگى است .
( الأمالي للصدوق : ۵۷۷/۷۸۸ )
{۲} آقا أمیرالمؤمنین على (عليه السلام) در پاسخ به سؤال از احمق ترين آدمها ـ فرمود: المُغْتَرُّ بالدُّنيا و هُو يَرى ما فيها مِن تَقَلُّبِ أحْوالِها .
كسى كه دگرگونيهاى دنيا را مى بيند و باز، دلبسته و فريفته آن مى شود .
( معاني الأخبار : ۱۹۹/۴ )
{۳} قال أمیرالمؤمنین على (عليه السلام): أحمَقُ النّاسِ مَن ظَنَّ أنّهُ أعْقَلُ النّاسِ .
احمق ترين مردم كسى است كه خود را خردمندترين مردم مى داند .
( غرر الحكم : ۳۰۸۹ )
{۴} قال أمیرالمؤمنین على (عليه السلام): أحمَقُ النّاسِ مَن يَمْنَعُ البِرَّ و يَطْلُبُ الشُّكْرَ ، و يَفعَلُ الشَّرَّ و يَتَوقّعُ ثَوابَ الخَيرِ .
احمق ترين آدمها كسى است كه خوبى نمى كند و انتظار تشكر دارد و بدى مى كند و توقع پاداش نيك دارد .
( غرر الحكم : ۳۲۸۳ )
{۵} قال أمیرالمؤمنین على (عليه السلام): أحمَقُ النّاسِ مَن أنْكَر على غَيرِهِ رَذيلَةً و هُو مُقيمٌ علَيها .
احمق ترين مردم كسى است كه عيب ديگران را زشت مى شمارد، در حالى كه خود آن عيب را داراست .
( غرر الحكم : ۳۳۴۳ )
{۶} قال أمیرالمؤمنین على (عليه السلام): أكثَرُ النّاسِ حُمْقا الفَقيرُ المُتَكبِّرُ .
احمق ترين مردم، تهيدست متكبّر است .
( غرر الحكم : ۳۱۶۳)
{۷} قال أمیرالمؤمنین على (عليه السلام): أحمَقُ الحُمْقِ الاغْتِرارُ .
بدترين حماقت، غفلت است .
( غرر الحكم : ۲۹۱۵ )
{۸} قال أمیرالمؤمنین على (عليه السلام): أكبَرُ الحُمْقِ الإغْراقُ في المَدحِ و الذَّمِّ .
بزرگترين حماقت، افراط در ستايش و نكوهش است .
( غرر الحكم : ۲۹۸۵ )
{۹} قال أمیرالمؤمنین على (عليه السلام): مِن أعظَمِ الحُمْقِ مُؤاخاةُ الفُجّارِ .
دوستى كردن با نابكاران، بالاترين حماقت است .
( غرر الحكم : ۹۳۱۲ )
{۱۰} قال أمیرالمؤمنین على (عليه السلام): لا حُمقَ أعظَمُ مِن الفَخْرِ .
حماقتى بالاتر از فخر فروشى نيست.
( غرر الحكم : ۱۰۶۵۵ )
{۱۱} قال أمیرالمؤمنین على (عليه السلام): مِن كمالِ الحَماقَةِ الاخْتِيالُ في الفاقَةِ .
تكبّر داشتن در زمان تنگدستى، از كمال حماقت است .
( غرر الحكم : ۹۳۰۲ )
{۱} قال أمیرالمؤمنین على (عليه السلام): لا عُوقِبَ الأحمَقُ بمِثْلِ السُّكوتِ عَنه .
احمق به چيزى مانند سكوت در برابر او، مجازات نشده است .
( الأمالي للمفيد : ۱۱۸/۲ )
{۲} قال أمیرالمؤمنین على (عليه السلام): السُّكوتُ على الأحمَقِ أفضَلُ (مِن) جَوابِهِ .
سكوت در برابر احمق، بهتر از جواب دادن به اوست .
( غرر الحكم : ۱۱۶۰ )
{۱} قال أمیرالمؤمنین على (عليه السلام): العاجِلَةُ غُرورُ الحَمْقى .
دنياى زودگذر، فريب دهنده مردمان احمق است .
( غرر الحكم : ۸۹۶ )
{۲} قال أمیرالمؤمنین على (عليه السلام): الآمالُ غُرورُ الحَمقى .
آرزوها نابخردان را مى فريبد .
( غرر الحكم : ۶۳۱ )
{۳} قال أمیرالمؤمنین على (عليه السلام): الدُّنيا غَنيمَةُ الحَمقى .
دنيا، غنيمت ابلهان است .
( غرر الحكم : ۱۱۱۰ )
{۴} قال أمیرالمؤمنین على (عليه السلام): اللّهوُ قُوتُ الحَماقَةِ .
هوسرانى خوراك حماقت است .
( غرر الحكم : ۹۳۷ )
{۵} قال أمیرالمؤمنین على (عليه السلام): الفَرَحُ بالدُّنيا حُمْقٌ .
شاد شدن به دنيا، حماقت است .
( غرر الحكم : ۴۵۴ )
{۶} قال أمیرالمؤمنین على (عليه السلام): التَّكبُّرُ عَينُ الحَماقَةِ .
گردن فرازى، عين حماقت است .
( غرر الحكم : ۸۸۹ )
{۷} قال أمیرالمؤمنین على (عليه السلام): مِن الحُمقِ الدّالّةُ على السُّلطانِ .
نازيدن و گستاخى بر پادشاه از حماقت است .
( غرر الحكم : ۹۴۴۰ )
{۸} قال أمیرالمؤمنین على (عليه السلام): مِن الخُرْقِ المُعاجَلةُ قبلَ الإمْكانِ ، و الأناةُ بَعدَ الفُرْصَةِ .
شتاب كردن در كارى پيش از توانايى بر آن و درنگ كردن بعد از دست يافتن به فرصت، نشانه حماقت است.
( نهج البلاغة : الحكمة ۳۶۳ )
{۹} قال الحسن (عليه السلام): ما أعْرِفُ أحَدا إلاّ و هُو أحمَقُ فيما بَينَهُ و بَينَ ربِّهِ .
هيچ كس را نمى شناسم جز آن كه در آنچه ميان او و پروردگار اوست احمق است .
( بحار الأنوار : ۷۸/۱۰۷/۱۱ )
میزان الحکمه،جلد سوم.
پس از ویرایش و زیبا سازی به نقل از:
تاریخ به روزرسانی: سه شنبه, ۱۱ آذر ۱۴۰۴
.jpg)
.jpg)
.jpg)
.jpg)
.jpg)
(1).gif)
(1)(3).jpg)
.jpg)
