تلفظ صحیح قرائت نماز-قرائت

١ – کشیدن حرکت فتحه قبل از حرف ساکن

سؤال: برخى از نمازگزاران، حرکت فتحه قبل از حرف ساکن را در موارد زیر بیش از مقدار یک حرکت (و متعارف عرب زبانان) مى کشند: 1ـ «مَغْضُوبِ» 2ـ «أَحَدٌ» در «قل هو الله أحَدٌ». 3ـ «صَمَدْ» در «اَللّهُ الصَّمَدٌ» 4ـ «أَمْر» در «مِنْ کُلِّ أَمْر» 5ـ «الْفَجْرِ» در «حَتّى مَطْلَعِ الْفَجْرِ». در حالى که زبان شناسان عرب (قدیم و جدید) مى گویند: حرکت فتحه، تفاوتى با الف مدّى (صداى کشیده «آ») ندارد، مگر در مقدار کشش صدا. به عبارت دیگر، اگر حرکت «فتحه» را مقدار بیشترى بکشیم، تبدیل به «الف مدّى» مى شود. لطفاً نظر مبارک را در این مورد بفرمایید.

جواب: در صورتى که صدق عربى صحیح کند اشکالى ندارد; هر چند موافق قواعد تجوید نباشد.

٢ – شنیده نشدن صدای حرف «دال» در نماز

سؤال: با سلام: در بعضی مواقع در گفتن کلماتی که آخرش حرف د است مانند احد و محمد و ... صدای دال شنیده نمیشود و در دهان خفه می شود آیا صحیح است؟ آگر در گوش شنونده دال شنیده شودآیا صحیح است؟

جواب: باید طوری ادا کنید که در صورتی که مانعی نباشد خودتان بشنوید.

٣ – تلفظ "یاء" با ضمه در عبارت «یوم الدین»

سؤال: کسى که در موقع قرائت سوره حمد نماز در جمله «مالک یوم الدین» کلمه «یوم» را با ضمّه یاء تلفظ کرده با وجودى که مى توانسته صحیح آن را تلفظ کند امّا جاهل به مسأله بوده، آیا نمازهاى او صحیح است یا باید دوباره اعاده و قضا کند؟

جواب: اگر منظور این است که حرکت یاء بوی ضمه می دهد اشکالی ندارد زیرا عرب ها نیز در این جا همینگونه تلفظ می کنند اما اگر صریحا به آن ضمه بدهد مشکل است ولی اگر جاهل قاصر بوده ضرری ندارد.

٤ – نمازهایی که قرائت آن به صورت صحیح خوانده نشده

سؤال: من در جوانی در حالی نمازهایم را می خواندم که به دنبال یادگرفتن تلفظ صحیح کلمات نبودم و کلمات را به طور فارسی می خواندم، یعنی در تلفظ من فرقی بین حروف «ض» و «ز» و «ظ» وجود نداشت و همین طور در مورد سایر حروف. آیا این نمازهای من قضا دارد؟

جواب: در صورتیکه در فراگرفتن مسئله مقصر نبوده اید قضا ندارد ولی اگر کوتاهی کرده باشید نمازها را تدریجاً قضا کنید.

٥ – رعایت مخارج حروف

سؤال: منظور شما از «فقط رعایت لحن عربی در مورد قرائت کافی است» چه می باشد؟ آیا تنها رعایت فتحه، کسره و ضمه کافی است؟

جواب: رعایت اعراب و مخارج حروف لازم است ولی رعایت دقائق تجویدی لزومی ندارد.

٦ – وجوب ارشاد جاهل

سؤال: خیلی از جمله اعضای خانواده من نمی دانند باید اذکار نماز به عربی صحیح باشند و بنده مطمئنم اگر به آنها بگویم رعایت نمی کنند. با توجه به اینکه شاید جاهل قاصر باشند و اگر بگویم یقینا نمازشان باطل می شود وظیفه من چیست؟

جواب: وظیفه شما ارشاد جاهل است که از واجبات می باشد خواه عمل کنند یا نکنند.

٧ – تلفظ فتحه قبل از واو شبیه به ضمه

سؤال: برخى از نمازگزاران در کلماتى مانند «یَوْمِ» در «مالک یوم الدّین»، و «تَوَاصَوْ» در «و تَواصوا بالحقّ»، حرکت فتحه قبل از واوِ ساکن را، شبیه به ضمّه مى خوانند. هم چنین در کلماتى مانند «عَلَیْکَ، عَلَیْنا، عَلَیْکُمْ» حرکت فتحه قبل از یاى ساکن را نزدیک به کسره، یا به صورت مکسور قرائت مى کنند، نماز آنها چه حکمى دارد؟

جواب: عرب در تلفّظهاى معمول، فتحه هاى قبل از واو را کمى شبیه به ضمّه، و فتحه هاى قبل از یاء را کمى شبیه به کسره ادا مى کنند.

٨ – گفتار درمانی برای اصلاح قرائت

سؤال: آیا کسى که قادر به اصلاح قرائت نیست ولى در صورت مراجعه به گفتار درمانى به احتمال قوى موفّق به اصلاح مى گردد آیا این درمان برایش واجب خواهد بود؟

جواب: احتیاط آن است که درمان کند.

٩ – تلفظ «صراط» با «سین»

سؤال: نظر به این که در کلمه «صراط» هم تلفّظ «س» صحیح است و هم تلفّظ «ص»، اگر کسى قصد هیچ کدام را نکند، آیا هر کدام به زبان آمد صحیح است؟ اگر قصد «س» کرد، و اتّفاقاً «ص» تلفّظ شد، یا بعکس، چه حکمى دارد؟

جواب: تلفّظ «صراط» با «سین» از نظر ما خلاف احتیاط است; ولى اگر مقلّد کسى باشد که هر دو را اجازه مى دهد، مى تواند نیّت مطلق کند که هر کدام تلفّظ شود همان منظور باشد، در این صورت اشکالى ندارد.

١٠ – درست خواندن اذکار نماز به عربی صحیح

سؤال: آیا باید نهایت دقّت را در درست خواندن اذکار نماز به کار ببریم، یا کافى است به عربى صحیح خوانده شود؟ مثلا من در نماز ظهر و عصر، که باید حمد و سوره آهسته خوانده شود، مشکل دارم. و باید کمى بلندتر بخوانم، وگرنه نمى توانم حروف حلقى را درست تلفّظ کنم. آیا نمازم باطل است؟

جواب: در این گونه مسائل سخت گیرى نکنید. کافى است طورى بخوانید که عربها بگویند صحیح است، و هرگز در قرائت نماز ظهر و عصر، صداى خود را بلند نکنید; و به نظر مى رسد گرفتار وسوسه شده اید، که باید سعى کنید آن را ترک نمایید.

١١ – تلفظ «صراط» با «سین»

١٢ – تلفظ صحیح «مالک» در سوره حمد

سؤال: درباره تلفّظ «مالک» در سوره «حمد» نظر شریف خود را بیان فرمایید:

الف) آیا مى توان «مالِکِ» را «مَلِکِ» خواند؟ در صورت جواز، کدام بهتر است.

ب) آیا مى توان در یک رکعت «مالِکِ» و «مَلِکِ» هر دو را با هم خواند؟

ج) آیا مى توان در رکعت اوّل، «مالِکِ» و در رکعت دوّم «مَلِکِ» خواند؟

جواب: احتیاط آن است که فقط مالک بخوانند.

١٣ – کشیدن حرکت فتحه قبل از حرف ساکن

جواب: در صورتى که صدق عربى صحیح کند اشکالى ندارد; هر چند موافق قواعد تجوید نباشد.

١٤ – تلفظ فتحه قبل از واو شبیه به ضمه

١٥ – ادغام حروف یرملون در نماز

سؤال: آیا رعایت ادغام نون ساکن و تنوین در حروف «یرملون»، مثلا در «وَ لَمْ یَکُنْ لَهُ»، یا «مَحَمَّد وَ آلِ مُحَمَّد» در نماز واجب است؟

جواب: همین اندازه که عربى صحیح صدق کند کافى است.

١٦ – درست خواندن اذکار نماز به عربی صحیح

١٧ – قصد انشا در قرائت و اذکار نماز

سؤال: آیا قصد انشا در سوره حمد و سایر اذکار نماز جایز است؟

جواب: در مورد اذکار و الفاظ نماز و قرائت حمد و غیره فهم معنا و قصد انشا نه تنها جایز، بلکه بسیار خوب است، و در این جا توجّه به چند نکته لازم به نظر مى رسد: 1ـ شکّى نیست که هدف از این الفاظ معانى آن است. هدف، تسبیح و تهلیل و حمد و ستایش خداست، و این امر با قصد لفظ بدون قصد معنا حاصل نمى شود. حتّى به عقیده ما سوره حمد نیز چنین است. آیات و تعبیرات سوره حمد به خوبى نشان مى دهد که از لسان بنده در برابر پروردگار است، و این تصوّر، که قصد انشا در آن با قصد قرآنیّت منافات دارد، اشتباه بزرگى است، که باید از آن به خدا پناه برد; زیرا هدف سوره حمد را به کلّى از بین مى برد. به خصوص بعد از ملاحظه روایاتى که درباره سوره حمد آمده است.

2ـ شکّى نیست که سوره توحید، یا سوره هاى دیگر که در نماز مى خوانیم، از این امر مستثنى است. و هدف حکایت کلمات خداوند براى گرفتن پند و اندرز و تعلیم است (مثلا هیچ کس در «قُلْ هُوَ اللهُ اَحدٌ» قصد انشا نمى کند).

3ـ قصد معنا گاه تفصیلى است (مانند قصد خواص) و گاه اجمالى است (مانند آنچه عوام قصد مى کنند.) عوام اجمالا مى دانند این کلمات، حمد و تسبیح و تمجید و ثنا و دعاست; ولى جزئیّات آن را نمى دانند.

4ـ حق این است که قصد اجمالى کافى است، و بر عوام لازم نیست که معانى الفاظ نماز را به طور تفصیل بدانند، زیرا مى دانیم اقوام زیادى غیر از اهل لسان وارد اسلام شدند، که به غیر زبان عربى سخن مى گفتند، اگر دانستن معانى تفصیلیّه قرائت و اذکار نماز واجب بود، باید در کلام پیغمبر اکرم(صلى الله علیه وآله)، یا در روایات ائمّه(علیهم السلام)، اشاره اى به آن مى شد. مخصوصاً بعضى امامان مانند حضرت امام رضا(علیه السلام) که مدّتها در میان ایرانیان مى زیسته اند.

١٨ – حکم نماز هایی که قبل از اصلاح قرائت خوانده شده

سؤال: بنده بعد از مدّتى نزد یکى از روحانیّون معظّم امتحان قرائت دادم، و متوجّه شدم بعضى از الفاظ نماز من صحیح نبوده است. آیا باید نمازهاى قبل از تصحیح قرائت را قضا نمایم؟

جواب: در صورتى که قبلا تصوّر مى کرده اید نمازتان صحیح است، اعاده لازم نیست.

١٩ – ملاک وقف در قرائت نماز

سؤال: لطفاً به سؤالات زیر در مورد قرائت نماز پاسخ دهید:

1ـ در بحث قرائت نماز، وقف به چه معناست؟ آیا ملاک نَفَسْ گرفتن است، حتّى اگر توقّفى صورت نگیرد؟ یا ملاک وقف عرفى است، حتّى اگر نَفَسى گرفته نشود؟

2ـ آیا بر هر کلمه اى از کلمات نماز مى توان وقف کرد؟ یا ملاک درستى معناست؟ مثلا اگر «الحمد الله» بگوید، و بعد از مدّتى «رَبِّ الْعالَمین» گفته شود، آیا نمازش صحیح است؟

3ـ آیا وقف به حرکت در همه اجزاى نماز اشکال دارد؟ یا فقط در قرائت اشکال دارد؟ مثلا اگر بگوید «سُبْحانَ رَبِّىَ الْعَظیمِ» (با حرکت) و بعد از مدّتى بگوید «وَ بِحَمْدِه»، آیا وقف به حرکت محسوب مى شود؟4ـ آیا گفتن اذکارى که کاملا جداى از هم هستند، به صورتهاى زیر صحیح است:

الف) مثلا گفته شود «سُبْحان اللّهِ» سه بار بدون توقّف (با حرکت).

ب) گفته شود «سُبْحانَ اللّهِ» با توقّف (با حرکت).

جواب 1 و 2: ملاکِ وقف، فاصله عرفى است; خواه نَفَس بگیرد، یا نگیرد، و تنها در جایى جایز است که رابطه جمله را قطع نکند جواب 3: تفاوتى نمى کند. جواب 4: وقف با حرکت در هر جاى نماز خلاف احتیاط است.

٢٠ – رعایت مخارج حروف

جواب: رعایت اعراب و مخارج حروف لازم است ولی رعایت دقائق تجویدی لزومی ندارد.

٢١ – وظیفه کسانی که در ابتدای بلوغ اذکار نماز را با تلفظ غلط خوانده

سؤال: با عرض سلام شخصی در ابتدای سنین بلوغ نمی دانسته که اذکار نماز را باید با تلفظ صحیح عربی بخواند آیا اکنون باید آن نمازها را قضا کند؟

جواب: اگر جاهل مقصر بوده باید نمازهایی را که یقین دارد غلط خوانده تدریجاً قضا کند.

٢١ – وظیفه کسانی که در ابتدای بلوغ اذکار نماز را با تلفظ غلط خوانده

جواب: اگر جاهل مقصر بوده باید نمازهایی را که یقین دارد غلط خوانده تدریجاً قضا کند.

٢٢ – بلند خواندن "بسم الله" در نماز ظهر و عصر

سؤال: آیا بلند خواندن بسم الله در نماز ظهر و عصر فرادا واجب است؟

جواب: مستحب است.